Punktem wyjścia teorii Cloningera, były badania pacjentów psychiatrycznych oraz obserwowany zarówno w tej grupie, jak i w grupie osób zdrowych, lęk poznawczy i lęk somatyczny. Lęk poznawczy określał Cloninger jako stan, chrakteryzujący się negatywnymi rozmyślaniami, poczuciem niepewności, fobią społeczną, antycypowaną obawą, zmęczeniem, napięciem mięśniowym, powolnym dochodzeniem do siebie po chorobach, lub stresie. Lęk somatyczny natomiast definiował jako najróżniejsze dolegliwości ciała, objawy natury autonomicznej, którym towarzyszą problemy z koncentracją, poczucie wystraszenia w sytuacji, w której brak bezpośrednich, zagrażających bodźców, ogólne bóle ciała. Cloninger twierdzi, że osoby doświadczające lęku poznawczego unikają nowości, mają tendencję do przewidywania katastrofy, cechują się niską tolerancją na stres fizjologiczny i środki pobudzające, słabo też reagują na środki uspokajające. W opozycji do nich, osoby doświadczające lęku somatycznego, otwierają się na to, co nowe, cechują się też zachowaniami impulsywnymi.
Archive for maj, 2016
Inspiracją dla Marvina Zuckermana przy tworzeniu swojej koncepcji były obserwacje Hebba dotyczące deprywacji sensorycznej. Zuckerman zauważył, że istnieją różnice indywidualne odnośnie odporności na deprywację sensoryczną. Jego koncepcja poszukiwania doznań koncentruje się na tym jednym wymiarze temperamentu. Autor twierdzi, że istnieje optymalny poziom aktywacji, różnice indywidualne zaś dotyczą optymalnego poziomu stymulacji. Jeśli osoba osiągnie ten poziom, wówczas doświadczy pozytywnego stanu emocjonalnego. Wpływ na optymalny poziom stymulacji mają zarówno czynniki sytuacyjne, jak i konstytucjonalne (m.in. reaktywność OUN i AUN).
Model ten wyrósł z krytyki koncepcji neurotyczności i ekstrawersji Eysencka; powstał w latach siedemdziesiątych XX wieku. Podkreśla on mechanizmy neurofizjologiczne. Dowodów na poparcie swoich koncepcji szukał autor w badaniach na szczurach. Gray próbował wyjaśnić związek temperamentu z poziomem aktywacji. Badał też wpływ nagrody i kary na przebieg uczenia się zwierząt. Gray podkreślał rolę indywidualnej wrażliwości we wpływie nagrody i kary podczas warunkowania klasycznego i instrumentalnego (Corr 2004, Strelau 2014). Odwoływał się do danych empirycznych dotyczących roli mózgowych ośrodków nagrody i kary. Na podstawie analizy odruchu mrugania i jego związku z ekstrawersją i neurotycznością u człowieka oraz analizy wyników badań nad zwierzętami, ujmującymi podawanie barbituranów, alkoholu oraz uszkodzenie płatów czołowych mózgu, które powodują nasilenie ekstrawersji, Gray wykazał, że: ekstrawertycy są bardziej wrażliwi, niż introwertycy na nagrody oraz brak kar, natomiast introwertycy, są bardziej wrażliwi na kary i brak nagród. Neurotyczność da się, zdaniem autora wyjaśnić za pomocą wrażliwości na wzmocnienia (nagrody i kary). Analiza biologicznego mechanizmu lęku u szczurów doprowadziła Graya do konkluzji, że zarówno introwersja, jak i neurotyczność są wtórne do dwóch cech temperamentalnych: lęku i impulsywności (Corr 2002, Corr 2004, Strelau 2014).
