Koncepcja ta nawiązuje do: badań Pawłowa, teorii czynności Tadeusza Tomaszewskiego, badań Eysenck’a i Graya. Autor podkreśla tu jeszcze wkład Andrzeja Eliasza, Tatiany Klonowicz, Bogdana Zawadzkiego oraz Włodzimierza Oniszczenko. Strleau przyjmuje, w oparciu o badania, założenie, że cechy temperamentu uwidaczniają się u człowieka już w okresie prenatalnym, poza tym, występują one w świecie zwierząt i odnoszą się przede wszystkim do formalnych cech zachowania. W opozycji jest tu traktowana treść zachowania, która stanowi stosunek osoby do siebie samej, do innych i do świata i jest ona typowa dla innych niż temperament cech osobowości. Temperament w tej teorii jest traktowany jako jeden z regulatorów zachowania. Formalna charakterystyka zachowania sprowadza się do dwóch aspektów: energetycznego oraz czasowego. W pierwotnym kształcie Strelau postulował istnienie dwóch cech temperamentu: reaktywności i aktywności. Według niego, reaktywność to cecha, która determinuje charakterystyczną dla danej osoby intensywność reakcji. Na dwóch krańcach kontinuum tej cechy znajdują się: wrażliwość sensoryczna oraz wydolność.
Autorzy, którzy początkowo koncentrowali się na badaniu emocji, po wielu latach stworzyli model (na podstawie wielu analiz czynnikowych), który uwzględniał dwa czynniki: afekt negatywny negative affect i afekt pozytywny positive affect. Oba one mają wymiary dwubiegunowe i są ortogonalne w stosunku do siebie. Cztery podstawowe pojęcia, które pojawiają się w publikacjach autorów to: afekt, nastrój, temperament, aktywacja. Nastrój mood rozumiany jest tu jako krótkotrwały stan, mający status emocjonalny. Afekt to skłonność do przeżywania nastrojów (emocji), dlatego ma status cechy. Ma on dwa wymiary – negatywny i pozytywny. Afekt negatywny to zmartwienie i nieprzyjemne pobudzenie. Jest to ogólny czynnik, w skład którego wchodzą: strach, smutek, złość, poczucie winy. Afekt pozytywny związany jest z pozytywnymi stanami nastroju: radości, energii, entuzjazmu etc. Jest to kluczowy składnik ekstrawersji. W modelu Watsona i Tellegena afektowi negatywnemu przypisano nazwę „temperamentu negatywnego”, a afektowi pozytywnemu nazwę „temperamentu pozytywnego”.
Punktem wyjścia teorii Cloningera, były badania pacjentów psychiatrycznych oraz obserwowany zarówno w tej grupie, jak i w grupie osób zdrowych, lęk poznawczy i lęk somatyczny. Lęk poznawczy określał Cloninger jako stan, chrakteryzujący się negatywnymi rozmyślaniami, poczuciem niepewności, fobią społeczną, antycypowaną obawą, zmęczeniem, napięciem mięśniowym, powolnym dochodzeniem do siebie po chorobach, lub stresie. Lęk somatyczny natomiast definiował jako najróżniejsze dolegliwości ciała, objawy natury autonomicznej, którym towarzyszą problemy z koncentracją, poczucie wystraszenia w sytuacji, w której brak bezpośrednich, zagrażających bodźców, ogólne bóle ciała. Cloninger twierdzi, że osoby doświadczające lęku poznawczego unikają nowości, mają tendencję do przewidywania katastrofy, cechują się niską tolerancją na stres fizjologiczny i środki pobudzające, słabo też reagują na środki uspokajające. W opozycji do nich, osoby doświadczające lęku somatycznego, otwierają się na to, co nowe, cechują się też zachowaniami impulsywnymi.
Inspiracją dla Marvina Zuckermana przy tworzeniu swojej koncepcji były obserwacje Hebba dotyczące deprywacji sensorycznej. Zuckerman zauważył, że istnieją różnice indywidualne odnośnie odporności na deprywację sensoryczną. Jego koncepcja poszukiwania doznań koncentruje się na tym jednym wymiarze temperamentu. Autor twierdzi, że istnieje optymalny poziom aktywacji, różnice indywidualne zaś dotyczą optymalnego poziomu stymulacji. Jeśli osoba osiągnie ten poziom, wówczas doświadczy pozytywnego stanu emocjonalnego. Wpływ na optymalny poziom stymulacji mają zarówno czynniki sytuacyjne, jak i konstytucjonalne (m.in. reaktywność OUN i AUN).